યુપીનું પરફ્યુમ શહેર, જ્યાં દરેક શેરી અને ખૂણો તેની સુગંધિત વાર્તા કહે છે, આ શહેર આટલું ખાસ કેમ છે?

ઉત્તર પ્રદેશનું કન્નૌજ શહેર પરફ્યુમ માટે દુનિયાભરમાં પ્રખ્યાત છે. અહીં ઘણા ઘરોમાં પરફ્યુમ બનાવવામાં આવે છે, જે અહીંથી દુનિયાભરમાં મોકલવામાં આવે છે. કન્નૌજ શહેરની સાંકડી ગલીઓમાં પરફ્યુમની સુગંધ કોઈને પણ પાગલ કરી દેશે. અહીંની શેરીઓમાં ગુલાબ, ચંદન અને જાસ્મીનની સુગંધ આવે છે. કન્નૌજમાં સદીઓથી અત્તર બનાવવાનું કામ ચાલી રહ્યું છે. સમ્રાટ હર્ષે કન્નૌજને પોતાની રાજધાની બનાવી હતી. આ સુગંધિત શહેરનો ઈતિહાસ 200 વર્ષથી વધુ જૂનો છે.

ભારતના "પરફ્યુમ સિટી" તરીકે જાણીતું, કન્નૌજ ભારતનું એક અનોખું શહેર છે જે તેની સુગંધિત ટેપેસ્ટ્રીઝ અને પરફ્યુમરીની વર્ષો જૂની પરંપરાથી પ્રવાસીઓને આકર્ષે છે. કન્નૌજમાં પગ મૂકવો એ એવા ક્ષેત્રમાં પ્રવેશવા જેવું છે જ્યાં સુગંધ હવામાં નૃત્ય કરે છે, વીતેલા યુગની વાર્તાઓ અને કારીગરી વણાટ કરે છે. અહીંની હવામાં ચમેલી, ગુલાબ અને ચંદનની પણ સુગંધ આવે છે.

કન્નૌજનો ઇતિહાસ: ભારતમાં અત્તરનો ઉદય

લગભગ 600 વર્ષથી અહીં પરફ્યુમ બનાવવા માટે માત્ર સ્વદેશી ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. ઈતિહાસનું જ્ઞાન આપણને કહે છે કે કન્નૌજને પર્શિયન કારીગરો પાસેથી અત્તર બનાવવાની આ રેસીપી મળી હતી. જેમને મુગલ બેગમ નૂરજહાં કહેતા હતા. આ પર્શિયન કારીગરોને નૂરજહાં દ્વારા ગુલાબના ફૂલોમાંથી બનાવેલ વિશિષ્ટ પ્રકારનું અત્તર બનાવવા માટે બોલાવવામાં આવ્યા હતા. ત્યારથી લઈને આજ સુધી કન્નૌજમાં આ જ રીતે પરફ્યુમ બનાવવામાં આવે છે.

કન્નૌજ સદીઓથી ભારતમાં અત્તર બનાવવાનું પ્રણેતા છે, તેના અનુકૂળ આબોહવા અને જમીનને કારણે. અહીંનું પ્રાકૃતિક વાતાવરણ જડીબુટ્ટીઓ અને ફૂલો ઉગાડવા માટે એક આદર્શ વાતાવરણ બનાવે છે જે કાચની બોટલોમાં બંધ આ સુગંધિત અત્તર બનાવવા માટે જરૂરી છે, જેને ઘણીવાર 'લિક્વિડ ગોલ્ડ' તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

આ રીતે પરફ્યુમ તૈયાર કરવામાં આવે છે

અત્તર બનાવવું એ એક સરસ કળા છે, જ્યાં સાઝ તરીકે ઓળખાતા કારીગરો દેગ-ભાભાકા નામના પ્રાચીન પરંપરાગત માટીના વાસણોનો ઉપયોગ કરે છે. આ જટિલ પદ્ધતિમાં, દેગાસ નામના વિશાળ વાસણો ફૂલની પાંખડીઓ અને પાણીથી ભરેલા હોય છે, તેને ખાસ માટીની પેસ્ટથી સીલ કરવામાં આવે છે અને ઢાંકણાથી ઢાંકવામાં આવે છે. આ વાસણો 'ભાભકા' તરીકે ઓળખાતા લાંબા ગળાના વાસણો દ્વારા જોડાયેલા હોય છે. આ પાણી ભઠ્ઠી પર સતત ગરમ રહે છે જેના કારણે બહાર નીકળતી વરાળ વાસણમાં રાખેલી ફૂલની પાંખડીઓને ગરમ કરે છે. પાંખડીઓને ગરમ કરીને તેમાંથી સુગંધ અથવા તેલ કાઢવામાં આવે છે. વાસણમાંથી નીકળતું અત્તર અથવા તેલ એક છોકરીમાંથી પસાર થાય છે અને જગના આકારના વાસણમાં એકત્રિત કરવામાં આવે છે. આ બધી પ્રક્રિયા નિસ્યંદન પદ્ધતિ અથવા નિસ્યંદન પ્રક્રિયાના આધારે કરવામાં આવે છે. હવે આ ભાભાકામાં એકત્ર થયેલ તેલને અલગ, પ્રોસેસ કરીને પેક કરવામાં આવે છે.

અહીંનું પરફ્યુમ આજે પણ લોકોની પહેલી પસંદ છે.

કન્નૌજ પરફ્યુમને 2014માં GI ટેગ મળ્યો હતો. જે રીતે આજે ફ્રાન્સના ગ્રાસ શહેરનું પરફ્યુમ લોકોની પહેલી પસંદ છે, તેવી જ રીતે એક જમાનામાં કન્નૌજનું પરફ્યુમ પહેલી પસંદ હતું. કન્નૌજનું પરફ્યુમ સંપૂર્ણપણે કુદરતી અને આલ્કોહોલ ફ્રી છે. આ જ કારણ છે કે દવાના રૂપમાં તેની સુગંધને અનિદ્રા, ચિંતા અને તણાવ જેવી કેટલીક બીમારીઓ માટે રામબાણ માનવામાં આવે છે. આજે પણ, એવા લોકોની અછત નથી કે જેઓ પરંપરાગત અત્તરની સુગંધને પસંદ કરે છે જેમાં ગુલાબ, બેલા, કેવરા, કેવરા, જાસ્મીન, મેંદી અને મેરીગોલ્ડનો સમાવેશ થાય છે. આ સિવાય શમામા, શમમ-તુલ-અંબર અને માસ્ક-અંબર જેવા કેટલાક ખાસ પ્રકારના અત્તર પણ છે. સૌથી મૂલ્યવાન પરફ્યુમ અન્ય ઓડ છે, જે આસામના ખાસ લાકડામાંથી બનાવવામાં આવે છે. ઉપરાંત, અહીંની ચમેલી, ખુસ, કસ્તુરી, ચંદન અને માટીના અટારો ખૂબ પ્રખ્યાત છે. કનૌજ પેઢીઓથી અત્તર બનાવવાની કળાને આગળ ધપાવે છે, કનૌજ પશ્ચિમમાં જાણીતું છે, પરંતુ દુઃખની વાત એ છે કે માત્ર મુઠ્ઠીભર ભારતીયો જ આ સ્થાનને નકશા પર મૂકી શકે છે.

પરફ્યુમથી આગળ: કન્નૌજ તેના પરફ્યુમ માટે જાણીતું છે, પરંતુ શહેર પ્રવાસીઓને વિવિધ પ્રકારના અનુભવો આપે છે. પૌરાણિક કથાઓમાં પથરાયેલા પ્રાચીન મંદિરોની મુલાકાત લો, વિદેશી વનસ્પતિઓથી ભરેલા લીલાછમ બગીચાઓમાં ભટકવું અથવા સુગંધિત મસાલાઓથી સમૃદ્ધ સ્થાનિક રાંધણકળાનો સ્વાદ માણતા રાંધણ સાહસનો આનંદ માણો.

પરંપરાની જાળવણી: આધુનિકીકરણ હોવા છતાં, કન્નૌજ તેની પરંપરાગત હસ્તકલાને જાળવી રાખવાની પ્રતિબદ્ધતામાં અડગ રહે છે. ઘણી પરફ્યુમ કંપનીઓ કૌટુંબિક વ્યવસાય તરીકે કામ કરવાનું ચાલુ રાખે છે, તે સુનિશ્ચિત કરે છે કે પરફ્યુમ બનાવવાની કળા આવનારી પેઢીઓ સુધી ખીલતી રહેશે.

પરફ્યુમ સિટીમાં ક્યારે અને કેવી રીતે જવું

કન્નૌજ રોડ અને રેલ દ્વારા સરળતાથી સુલભ છે, જેમાં સૌથી નજીકનું એરપોર્ટ લખનૌમાં છે, લગભગ 130 કિલોમીટર દૂર છે. જો કે આખા વર્ષ દરમિયાન શહેરની મુલાકાત લઈ શકાય છે, તેના આકર્ષણનો અનુભવ કરવાનો શ્રેષ્ઠ સમય શિયાળાના મહિનાઓમાં યોજાતા વાર્ષિક 'કનૌજ પરફ્યુમ ફેસ્ટિવલ' દરમિયાન છે.

પછી ભલે તમે પરફ્યુમ પ્રેમી હો, ઈતિહાસના શોખીન હો અથવા માત્ર એક વિચિત્ર ભટકનાર હો, આ પરફ્યુમ સ્વર્ગની સફર તમારી ઇન્દ્રિયો માટે એક અવિસ્મરણીય અનુભવનું વચન આપે છે. તેથી, તમારી બેગ પેક કરો અને ભારતના આ સુગંધિત શહેરમાં એક સુગંધિત સાહસ પર જવા માટે તૈયાર થાઓ.

.

શું તમે તાજેતરમાં કોઈની મુસાફરી કરી છે? તમારો અનુભવ શેર કરવા માટે અહીં ક્લિક કરો.

ગુજરાતીમાં પ્રવાસવર્ણનો વાંચવા અને શેર કરવા માટે ત્રિપોટો ગુજરાતીને ફોલો કરો.