હનુમાનજી સાહસ, શક્તિ, ભગવાનની ભક્તિ અને નિઃસ્વાર્થ સેવા માટે જાણીતા છે. મહાકાવ્ય રામાયણમાં, હનુમાનજીને ભગવાન રામના સૌથી મહાન ભક્ત તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યા છે. દરરોજ તેમની પૂજા કરવાથી મનવાંછિત વરદાન પ્રાપ્ત થાય છે. પુરાણો અનુસાર ભગવાન હનુમાનજીને શિવના રુદ્રાવતાર માનવામાં આવે છે. શિવપુરાણ અનુસાર હનુમાનજી શિવનો 11મો અવતાર છે. જ્યોતિષીઓની ગણતરી મુજબ, હનુમાનજીનો જન્મ 1 કરોડ 85 લાખ 58 હજાર 112 વર્ષ પહેલા ચૈત્ર પૂર્ણિમાના દિવસે મંગળવારે સવારે 6.03 કલાકે ચિત્રા નક્ષત્ર અને મેષ રાશિમાં થયો હતો.
ભગવાન હનુમાનનો જન્મ કર્ણાટકના કિષ્કિંધામાં એક પર્વત પર થયો હતો. આ પહાડનો ખડક દૂરથી જોઇએ તો તેનો આકાર હનુમાનના ચહેરા જેવો દેખાય છે. અહીં જનાર દરેક વ્યક્તિ તેને ચમત્કાર માને છે. આ પર્વત ઉપર ચઢો તો એક મંદિર આવે છે. જ્યાં હનુમાનજીનો જન્મ થયો હોવાનું કહેવાય છે. અહીં અખંડ કીર્તન હંમેશા ચાલે છે, આ આખો વિસ્તાર ખૂબ જ સુંદર છે. સીતાનું અપહરણ કર્યા બાદ ભગવાન રામે આ વિસ્તારમાં થોડો સમય વિતાવ્યો હતો.
આ તે જગ્યા પણ છે જ્યાં એક સમયે વાનરોની રાજધાની હતી. આપણે તેને દંડકારણ્ય પણ કહીએ છીએ. આહલાદક સ્થળ. આ પર્વત જ્યાં હનુમાનજીનો જન્મ થયો હતો તે અંજની પર્વત તરીકે ઓળખાય છે.
આ એ સ્થાન પણ છે જ્યાં દક્ષિણ ભારતની પવિત્ર નદી તુંગભદ્રા એટલે કે પમ્પા પહાડોની વચ્ચેથી પસાર થાય છે અને સમગ્ર વિસ્તારને એક સુંદર દ્રશ્યમાં પરિવર્તિત કરે છે. અહીં અલૌકિક ટેકરીઓ છે. દૂર દૂર સુધી ડાંગરના ખેતરો ફેલાયેલા. કેળાના બગીચા અને જ્યાં જુઓ ત્યાં નારિયેળના ઝાડનો સમૂહ. અહીં આવીને, પવન મોહક રીતે તમારા કાનમાં અલગ સંગીત રેલાવી દે છે. આને કિષ્કિંધા કહે છે. જે કર્ણાટકના બેલ્લારી જિલ્લામાં છે. જેની પડોશમાં એક બીજું મનોહર સ્થળ હમ્પી છે, જે મહાન પ્રતાપી રાજા શ્રીકૃષ્ણદેવરાયની રાજધાની હતી.
સુંદર કિષ્કિંધા
તમે કિષ્કિંધા સુધી પહાડો જોઈ શકો છો. લીલાછમ ખેતરો અને નારિયેળથી લદાયેલા વૃક્ષો. આ વિસ્તારના ગ્રેફાઇટ ખડકો પણ એટલા ખાસ છે કે દેશભરમાં તેની માંગ છે.
સૌપ્રથમ રામાયણમાં થયો હતો કિષ્કિંધાનો ઉલ્લેખ
વાલ્મીકિ રામાયણમાં કિષ્કિંધાની ખૂબ જ વિગતવાર ચર્ચા કરવામાં આવી છે. સીતાની શોધમાં રામ જ્યારે આ વિસ્તારમાં પહોંચ્યા ત્યારે વરસાદની મોસમ શરૂ થઈ ગઈ હતી. હવે રામ અને લક્ષ્મણ આ દંડકારણ્યમાં સમય પસાર કરે તેવો કોઈ વિકલ્પ નહોતો. તેણે દંડકારણ્યમાં જ એક ગુફામાં આશરો લીધો.
એક સમયે તે સુગ્રીવ અને વાલીનું શહેર હતું
પછી એક મંદિરમાં થોડા મહિના રહ્યા. અહીં જ તેઓ દંડકારણ્યમાં હનુમાનને મળ્યા હતા. પ્રાચીન ભારતમાં, તે સુગ્રીવ અને વાલી જેવા શક્તિશાળી વાનરોનું આશ્રયસ્થાન હતું. આજે પણ અહીં મોટી સંખ્યામાં વાંદરાઓ જોવા મળે છે. લાલ ચહેરાવાળા અને કાળા ચહેરાવાળા બંને પ્રકારના વાંદરાઓ. વાંદરાઓ અને અહીંના રહેવાસીઓ વચ્ચે એક અનોખી મિત્રતા પણ જોવા મળે છે.
બ્રહ્મા સરોવર પણ છે અહીં
અહીં બે વસ્તુઓ મોટી સંખ્યામાં લોકોને આકર્ષે છે - પહેલું અંજની પર્વત, જ્યાં પવનસુત હનુમાનનો જન્મ થયો હતો અને બીજું અંજની પર્વતની નજીક સ્થિત બ્રહ્મા સરોવર છે, જે ખૂબ જ પવિત્ર માનવામાં આવે છે. ગુજરાત અને મહારાષ્ટ્રમાંથી મોટી સંખ્યામાં લોકો અહીં આવે છે.
કેવો છે અંજની પર્વત
અંજની પર્વત એક ઉંચો પર્વત છે. આ હનુમાનજીનું જન્મસ્થળ છે. પર્વતની ટોચ પર હનુમાનજીનું મંદિર છે, જ્યાં અખંડ પૂજા ચાલુ રહે છે. હનુમાન ચાલીસાનો સતત પાઠ કરવામાં આવે છે. એવું ન વિચારો કે આ મંદિર સુધી પહોંચવું સરળ છે. કદાચ આ મુશ્કેલી આ મંદિરમાં આવીને હનુમાનજીના દર્શનને વધુ ખાસ બનાવે છે.
500 થી વધુ સીડીઓ
આ માટે 500 થી વધુ સીડીઓ ચડવી પડે છે. આ બિલકુલ સરળ નથી. સીડીઓ ચડતી વખતે તમે જોશો કે ઘણી જગ્યાએ આ સીડીઓ પહાડોને કાપીને બનાવવામાં આવી છે અને ઘણી જગ્યાએ તે પર્વતની ગુફાઓમાંથી પસાર થાય છે. સીડીઓ પર ચઢતી વખતે ઘણી વખત એવા ખડકો પણ જોવા મળે છે કે તેમની વચ્ચેથી કુદરતની સુંદરતાનો કેનવાસ દેખાય છે. ટોચ પર પહોંચવા પર, તમે હનુમાન મંદિરના દર્શન કરીને એક અલગ જ આનંદથી ભરાઈ જશો.
પહાડો, હરિયાળી અને લહેરાતી તુંગભદ્રા નદી
અંજની પર્વતની ટોચ પર પહોંચ્યા પછી, તમે કિષ્કિંધા શહેરનું મનોહર દૃશ્ય પણ જોઈ શકો છો, જ્યાં કોંક્રિટના જંગલોને બદલે પહાડો, હરિયાળી અને તેમાંથી પસાર થતી તુંગભદ્રા નદી દેખાય છે. જો કે, અંજની પર્વતની એક બીજી વિશેષતા પણ છે, તેનો ઉપરનો છેડો હનુમાનજીના ચહેરા જેવો દેખાય છે.
બ્રહ્મા સરોવરની વિશેષતા
અંજની પર્વતની મુલાકાત લીધા પછી, જો તમારે ક્યાંક જવું હોય, તો તમે પહાડોથી ઘેરાયેલા બ્રહ્મા સરોવર જઈ શકો છો. જે અહીંથી ખૂબ જ નજીક છે. તેને પંપા સરોવર પણ કહેવામાં આવે છે. એવું કહેવાય છે કે ભગવાન બ્રહ્માએ બ્રહ્માંડમાં માત્ર ચાર સરોવરો બનાવ્યા હતા, આ તેમાંનું એક પંપા સરોવર છે. એવું માનવામાં આવે છે કે અહીં સ્નાન કરવાથી તમને પાપોમાંથી મુક્તિની સાથે સીધો મોક્ષ પણ મળે છે. આ તળાવમાં પાણી ક્યાંથી આવે છે તે પણ એક અજાયબી છે. તેમાં હંમેશા કમળ ખીલેલા જોવા મળે છે.
શબરી કુટીર પણ નજીકમાં છે
આ તળાવની બાજુમાં શબરીની ઝૂંપડી છે, જેમણે ભગવાન રામને ફળ ખવડાવ્યા હતાં. આપણે બધાએ શબરી અને રામની વાર્તા ઘણી સાંભળી છે. શબરી કુટીરની બાજુમાં દેવી લક્ષ્મીનું મંદિર છે.
વાલી જે ગુફામાં રહેતો હતો તે ગુફા આજે પણ છે
વાલી જે ગુફામાં રહેતો હતો તે પણ આકર્ષણનું કેન્દ્ર છે. આ એક અંધારી પરંતુ ખૂબ પહોળી ગુફા છે. જ્યાં એક સાથે અનેક લોકો અંદર જઈ શકે છે. આ ગુફામાંની બહારથી રામે વાલીને યુદ્ધ માટે લલકાર્યો હતો. વાલીના મૃત્યુ બાદ ભગવાને સુગ્રીવને સિંહાસન સોંપ્યું હતું.
અહીં રામના અનેક સ્મૃતિચિહ્નો
ભગવાન રામના યુગમાં એટલે કે ત્રેતાયુગમાં કિષ્કિંધા દંડક જંગલનો એક ભાગ હતો, જે વિંધ્યાચલથી શરૂ થઈને દક્ષિણ ભારતના દરિયાઈ વિસ્તારો સુધી પહોંચતો હતો. જ્યારે ભગવાન શ્રી રામને વનવાસ મળ્યો ત્યારે તેઓ લક્ષ્મણ અને તેમની પત્ની સીતા સાથે આ દંડક જંગલમાં પ્રવેશ્યા. રાવણે અહીંથી સીતાનું અપહરણ કર્યું હતું. શ્રીરામ સીતાની શોધમાં કિષ્કિંધા આવ્યા. રામ અહીં ઘણી જગ્યાએ રોકાયા હોવાથી અહીં ઘણા મંદિરો અને સ્મારકો છે.
કિષ્કિંધા એક વૈભવી નગરી હતી
એવું લાગે છે કે પ્રાચીન સમયમાં કિષ્કિંધા એક ખૂબ જ વૈભવી નગરી હતી, તેનો વાલ્મીકિ રામાયણમાં વિગતવાર ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. તેનો સારાંશ નીચે મુજબ છે - લક્ષ્મણે તે વિશાળ ગુફા જોઈ જે રત્નોથી ભરેલી હતી અને અલૌકિક દેખાતી હતી. તેના જંગલોમાં પુષ્કળ ફૂલો ખીલ્યા હતા. નગરી વિવિધ રત્નો અને સદાબહાર વૃક્ષોથી સુશોભિત હતી.
દિવ્ય માળા અને વસ્ત્રો ધારણ કરેલા સુંદર દેવતાઓ, ગાંધર્વ પુત્રો અને વાનરોએ પોતાની ઈચ્છા પ્રમાણે કોઈપણ રૂપ ધારણ કરીને તે નગરીને ખૂબ જ સુંદર બનાવ્યું હતું. તે ગુફા ચંદન, અગરુ અને કમળની સુગંધથી સુગંધિત હતી. ત્યાંના પહોળા રસ્તાઓ મધ અને મધથી સુગંધિત હતા. આ વર્ણન પરથી સ્પષ્ટ થાય છે કે કિષ્કિંધા પર્વતની વિશાળ ગુફાની અંદર આ નગરી આવેલી હતી.
દેશ-વિદેશના પ્રવાસ પ્રસંગો અને તમારી મુસાફરીના અનોખા અનુભવો શેર કરો, આ સિવાય અન્ય મુસાફરો ક્યાં જઇ રહ્યા છે અને તેઓ શું કરી રહ્યા છે? તે પણ જાણો. એકબીજાની સાથે ફરીએ અને એક બીજાને ગમતા રહીએ
તમારા જેવા લાખો ફરવાના શોખીન લોકોની જેમ તમે પણ Tripoto પર તમારા પ્રવાસની તસવીરો અને અનુભવો શેર કરો
મફતમાં ટ્રાવેલ કરવા માંગો છો? Tripoto પર આવી ક્રેડિટ મેળવો અને પછી તમારા આગામી પ્રવાસમાં હોટેલ બુકિંગ તેમજ વેકેશન પેકેજ મેળવો
Tripoto ગુજરાતીને ફેસબુક પર ફોલો કરવા માટે અહીં ક્લિક કરો